Skóra głowy – łojotokowe zapalenie skóry głowy

Łojotokowe zapalenie skóry głowy to przewlekły i nawrotowy problem dermatologiczny. Ta choroba skóry głowy występuje powszechnie, dotykając na świecie 1-3% populacji, a wśród młodych dorosłych od 3 do 5%. Komfort życia osób z ŁZS bywa znacznie obniżony z uwagi na dokuczliwy świąd, a także widoczne zaczerwienienia i tłuste łuski w obrębie owłosionej skóry głowy. Chociaż opanowanie tych dolegliwości może nie być łatwe, to jednak jest możliwe. Dobrane leczenie w połączeniu z właściwą pielęgnacją skóry to pierwsze kroki, które warto podjąć.

Czym jest ŁZS skóry głowy?

Łojotokowe zapalenie skóry głowy jest często występującą dolegliwością dermatologiczną. Charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym, który ma związek z nadmierną aktywnością gruczołów łojowych oraz obecnością drożdżaków z rodzaju Malassezia.

Ze względu na nadmierne złuszczanie skalpu, łojotokowe zapalenie skóry głowy może kojarzyć się z łupieżem. Są to jednak dwa odrębne schorzenia, wyraźnie różniące się od siebie. Przede wszystkim w łupieżu nie występuje rumień, będący oznaką stanu zapalnego. Nie ma też świądu lub jest on bardzo lekki, podczas gdy w łojotokowym zapaleniu skóry swędzenie bywa naprawdę uciążliwe. Łuszczące się płatki naskórka w łupieżu są małe, białe i suche, zaś w ŁZS duże, żółte i tłuste. Łupież okazuje się zwykle przejściowy i ustępuje na skutek zmiany pielęgnacji. Z kolei łojotokowe zapalenie skóry głowy jest chorobą przewlekłą, która nawet po zaleczeniu objawów może nawracać. 

Łojotokowe zapalenie skóry głowy u niemowląt

U niemowląt łojotokowe zapalenie skóry głowy jest bardzo częstą przypadłością – dotyka aż 70% maluchów do 3. miesiąca życia. To tak zwana ciemieniucha, która zaczyna się od pojawienia zaczerwienienia i białego nalotu na głowie. Potem tworzą się żółte, tłuste łuski, które z czasem powiększają się i łączą.

Dolegliwość ta przeważnie ma łagodny przebieg i nie powoduje żadnego dyskomfortu u dziecka. Ustępuje samoistnie w ciągu 1. roku życia. Można przyśpieszyć ten proces, pielęgnując odpowiednio skórę głowy maluszka.

Przyczyny ŁZS i mechanizm powstawania zmian

Za podłoże łojotokowego zapalenia skóry uznaje się nadmierną aktywność gruczołów łojowych. Sebum stanowi pożywkę dla drożdżaków Malassezia. Są one naturalnym elementem mikroflory skóry głowy. Na łojotokowej skórze rozwijają się one bardzo dobrze, przez co dochodzi do ich przerostu. 

Grzyby Malassezia produkują enzym lipazę, który rozkłada tłuszcze z łoju. Produktami rozkładu są wolne kwasy tłuszczowe, które wnikają w głąb naskórka, drażniąc go. Tak rozwija się reakcja zapalna skóry, skutkująca łuszczeniem, zaczerwienieniem i świądem.

Objawy choroby mogą być pogarszane przez różne czynniki nasilające, opisaliśmy je w tabeli:

Objawy ŁZS skóry głowy

Łojotokowe zapalenie skóry głowy objawia się czerwonymi, łuszczącymi zmianami w obrębie skalpu. Pokrywają je charakterystyczne tłuste łuski o żółtym zabarwieniu. W zaawansowanych przypadkach łuski stają się duże, wyschnięte i tworzą skorupę, która jest trudna do usunięcia. 

Tym widocznym objawom towarzyszy przewlekły świąd o różnym nasileniu. Często występuje również nieprzyjemne uczucie pieczenia skóry, ponieważ jest ona podrażniona i wrażliwa.

W niektórych przypadkach dochodzi do nadmiernej utraty włosów, co może być skutkiem przewlekłego stanu zapalnego, zablokowania mieszków włosowych przez łój lub drapanie skóry.

Dużą trudnością w pokonywaniu objawów łojotokowego zapalenia skóry głowy jest to, że mogą one nawracać nawet po odbyciu leczenia. Niestety zdarza się to często – wystarczy stresujący okres w życiu lub inny czynnik zaostrzający, aby problem zaczął się od nowa. Co istotne, zmiany skórne wykazują oporność na zwykłe szampony przeciwłupieżowe.

Diagnostyka – jak rozpoznać ŁZS skóry głowy?

Nadmierne złuszczanie naskórka, rumień i swędzenie w obrębie skóry owłosionej głowy to sygnały, które powinny nas skłonić do wizyty u specjalisty – dermatologa bądź trychologa. Alarmującym sygnałem jest już wypadanie i przerzedzenie włosów. Warto wiedzieć, że z łojotokowym zapaleniem skóry głowy często współwystępuje łojotokowe zapalenie skóry twarzy i jeśli nie zaczniemy leczyć zmian skórnych na głowie, to mogą się one rozprzestrzenić na twarz.

Diagnozowaniem i leczeniem problemów ze skórą głowy i włosami zajmuje się dermatolog. Przy łagodnych objawach możemy wybrać się do trychologa, który wstępnie oceni, czy nasze objawy wymagają zasięgnięcia opinii lekarskiej. Pamiętajmy, że diagnozę może postawić tylko lekarz dermatolog, zaś nie każdy trycholog nim jest.

Jeśli lekarz rozpozna łojotokowe zapalenie skóry głowy, zaleci odpowiednie leczenie. Niestety nawet to nie gwarantuje długotrwałej poprawy. Jak już wspomnieliśmy, łojotokowe zapalenie skóry to nawracająca choroba skóry. Warto zatem już zawczasu pomyśleć o profilaktyce. Przydatne może się okazać monitorowanie stanu skóry, aby rozpoznać czynniki, które powodują nawrót. To zaś pozwoli wcześnie zareagować i zdusić problem w zarodku, zanim rozwiną się wszystkie objawy choroby. 

Szczególną uwagę warto zwrócić na kosmetyki, ponieważ nieodpowiednie produkty nasilają problem. Warto obserwować, czy po użyciu szamponu bądź innego preparatu nie pojawia się zaczerwienienie, pieczenie czy swędzenie, co może świadczyć o podrażnieniu skóry. To pomoże dobrać odpowiednie kosmetyki.

Jak pielęgnować skórę głowy z ŁZS?

Aby wspomóc leczenie łojotokowego zapalenia skóry, a następnie podtrzymać jego efekty, istotne będzie właściwe zadbanie o skórę. 

„Pielęgnacja to klucz do poprawy kondycji skóry głowy, ponieważ bezpośrednio wpływa na łagodzenie objawów. Gdy regularnie usuwamy nadmiar sebum, zapobiegamy namnażaniu się drożdżaków Malassezia. Utrzymując skórę w czystości i pozbywając się martwego naskórka, łagodzimy stan zapalny. A dzięki lekkiemu, regularnemu nawilżaniu skóry wspieramy jej regenerację i wzmacniamy jej odporność na czynniki zewnętrzne” – mówi Marta Bożenda, kosmetolog z Clinica Cosmetologica

Istotne jest łagodne traktowanie skóry głowy i delikatnych kosmetyków. Należy unikać agresywnych detergentów, alkoholu i silikonów w szamponach, gdyż mogą nasilić problem. Zamiast nich należy zaopatrzyć się w szampon na łojotokowe zapalenie skóry. Specjalistyczne dermokosmetyki opracowywane są z myślą o danym schorzeniu i pomagają je łagodzić dzięki odpowiednio dobranym składnikom.

Oprócz oczyszczania skóry głowy, ważne jest jej regularne złuszczanie i nawilżanie. Pod pojęciem złuszczania kryje się usuwanie martwych komórek naskórka, co przy łojotokowym zapaleniu skóry najlepiej zrobić za pomocą preparatów keratolitycznych, zawierających np. kwas salicylowy. Kwasy rozpuszczają martwy naskórek i łój, odblokowują także zaczopowane ujścia mieszków włosowych, powodując, że skóra jest dogłębnie oczyszczona.

Nawilżenie polega zaś na zastosowaniu preparatów, które przywrócą skórze równowagę hydrolipidową. W łojotokowym zapaleniu skóra może być przesuszona, mimo że wytwarza dużo łoju. Zastosowanie lekkich mgiełek, płynów i emulsji pomoże jej związać odpowiednią ilość wody w naskórku. Przyczyni się to do zmniejszenia łuszczenia, podrażnienia i świądu skóry głowy. 

Częstotliwość mycia głowy powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb. Przeważnie zaleca się mycie głowy 2-3 razy w tygodniu. Należy przy tym uważać, by temperatura wody nie była zbyt wysoka. Gorąca woda może bowiem uszkadzać barierę lipidową skóry, doprowadzając do jej przesuszenia, łuszczenia i podrażnień.

Domowe sposoby na ŁZS głowy

Domowe sposoby na łojotokowe zapalenie skóry głowy mogą nieco pomóc w złagodzeniu przebiegu choroby i zapobieganiu zaostrzeniom. Oto kilka porad:

• bardzo ważne jest dbanie o higienę skóry głowy. Wskazane jest stosowanie odpowiednich kosmetyków i mycie głowy dwukrotnie. Nigdy nie powinno się spać z mokrymi włosami, bo wilgotne środowisko sprzyja namnażaniu się drożdżaków. Lepiej wysuszyć głowę chłodnym nawiewem suszarki,
• powłoczki na poduszki, ręczniki i czapki należy regularnie prać i zmieniać co trzy lub cztery użycia. Pranie powinno się odbywać w temperaturze co najmniej 40°C, a jeśli to możliwe, to nawet wyższej. Pozwoli to zlikwidować znajdujące się na nich drobnoustroje. Warto również, by te przedmioty były wykonane z naturalnych materiałów, np. bawełny,
• najlepsze przybory do czesania to szczotki z miękkim włosiem, ponieważ nie podrażniają wrażliwej skóry głowy i pomagają w usuwaniu łusek. Powinno się je czyścić po każdym użyciu,
• zdrowe odżywianie – warto spożywać produkty bogate w witaminy z grupy B (np. drożdże, wątróbka, fasola), cynk (pestki dyni, kasza gryczana, nasiona słonecznika), kwasy tłuszczowe omega-3 (tłuste ryby morskie, olej lniany, orzechy włoskie). Zaleca się natomiast ograniczyć spożywanie produktów smażonych, bogatych w cukier, tłuszcze trans i tłuszcze zwierzęce, gdyż nasilają one wydzielanie łoju, 
• można wypróbować płukanki ziołowe (np. z rumianku, rozmarynu, pokrzywy) lub z octu jabłkowego, które zmniejszą przetłuszczanie włosów. Sposobem na złagodzenie świądu może być masaż skóry z zastosowaniem olejków eterycznych (np. miętowego, eukaliptusowego, z lawendy) rozcieńczonych w oleju kokosowym. 

Leczenie ŁZS skóry głowy

W terapii łojotokowego zapalenia skóry głowy najczęściej wykorzystuje się leki do stosowania miejscowego, jak szampony o działaniu przeciwgrzybiczym. Zawierają one takie substancje, jak ketokonazol, cyklopiroksolamina, siarczek selenu. W trudniejszych przypadkach lekarz może przepisać szampon z glikokortykosteroidami lub maści sterydowe, które mają działanie przeciwzapalne. Należy je stosować ściśle z zaleceniami specjalisty, ponieważ wiąże się z nimi ryzyko skutków niepożądanych. Przy ciężkim przebiegu ŁZS wdrażane jest leczenie doustne.

Równolegle warto stosować produkty pielęgnacyjne wspierające leczenie. Chociaż są dostępne bez recepty, również mogą być skuteczne. Są to na przykład dermokosmetyki, które:

• delikatnie złuszczają martwy naskórek – dzięki temu oczyszczają skórę z łusek, poprawiając jej wygląd oraz zwiększając wchłanianie zaaplikowanych miejscowo preparatów,
• regulują pracę gruczołów łojowych – wpływają więc na zmniejszenie wydzielania łoju, co pozbawia pożywki grzyby Malassezia i wizualnie polepsza stan skóry głowy,
• posiadają łagodne działanie przeciwzapalne – pomagają koić uczucie pieczenia i swędzenia skóry oraz zmniejszają jej zaczerwienienia,
• działają przeciwgrzybiczo – hamują rozwój grzybów Malassezia, zapobiegając nawrotom schorzenia.

W leczeniu łojotokowego zapalenia skóry duże znaczenie ma tak zwana terapia podtrzymująca, która ma na celu utrzymanie efektów leczenia. Obejmuje ona profilaktyczne stosowanie szamponów przeciwgrzybiczych (np. raz w tygodniu), codzienną pielęgnację skóry łagodnymi dermokosmetykami oraz unikanie czynników zaostrzających (np. stresu, spożywania pokarmów nasilających wydzielanie łoju). Takie działania pozwalają zmniejszyć ryzyko nawrotów.

Seborh – naturalna pomoc dla skóry głowy z ŁZS

Seborh od Verdelove to zestaw dermokosmetyków stworzony z myślą o łojotokowym zapaleniu skóry głowy. To szampon, płyn i emulsja, które łagodnie pielęgnują skórę, poprawiając jej kondycję. Co ważne, produkty Seborh działają już u źródła problemu. Pomagają przywrócić skórze równowagę hydrolipidową i skutecznie oczyścić ją z nadmiaru łoju, dzięki czemu wspierają jej zdrowy mikrobiom. Ponadto delikatnie złuszczają martwy naskórek i wspomagają jego regenerację. W efekcie wspierają łagodzenie stanu zapalnego skóry, co prowadzi do zmniejszenia jej łuszczenia, swędzenia i zaczerwienienia.

Bazą dermokosmetyków Seborh są składniki aktywne naturalnego pochodzenia, np.:

• siarczek selenu – działa przeciwgrzybiczo i przeciwzapalnie,
• mleczko pszczele – nawilża i odżywia skórę oraz normalizuje wydzielanie sebum,
• siarka – zmniejsza stany zapalne i hamuje wzrost grzybów i bakterii,
• olej konopny – regeneruje skórę i odbudowuje jej barierę hydrolipidową,
• pantenol – łagodzi podrażnienia skóry i działa nawilżająco oraz regenerująco,
• kwas glikolowy – skutecznie usuwa martwy naskórek i reguluje pracę gruczołów łojowych.

Starannie dobrany skład sprawia, że dermokosmetyki Seborh są bezpieczne dla skóry z ŁZS. Nie powodują nasilenia objawów ani nie drażnią wrażliwego skalpu. 

Z dermokosmetykami Seborh od Verdelove codzienna pielęgnacja skóry głowy staje się o wiele prostsza! Wypróbuj ten zestaw dermokosmetyków, aby odzyskać komfort.

Codzienne nawyki, które pomagają w walce z ŁZS

Aby lepiej sobie radzić z łojotokowym zapaleniem skóry, warto przestrzegać kilku codziennych nawyków. 

Podstawą jest regularna, prawidłowa higiena skóry głowy. Należy myć ją tak często, jak tego potrzebuje. Tak samo trzeba utrzymywać w czystości przedmioty mające styczność ze skórą głowy – np. szczotki, powłoczki na poduszki, czapki.

Ponadto warto prowadzić zdrowy tryb życia – unikać stresu, odżywiać się zdrowo oraz wspomagać odporność organizmu. Negatywny wpływ stresu można niwelować poprzez dbanie o wystarczającą ilość snu, spacery na łonie natury, zajmowanie się swoim hobby i unikanie nadmiernego obciążenia obowiązkami. Z kolei odporność można wzmocnić poprzez regularną aktywność fizyczną, zdrowe odżywianie i w razie potrzeby suplementację (np. tranem, witaminą D, witaminą C). 

Szczególne znaczenie ma dieta. Warto spożywać produkty, które wspierają zdrowie skóry i pomagają zmniejszyć stan zapalny. Są to: świeże warzywa i owoce, tłuste ryby morskie, orzechy, kasze. Powinno się natomiast znacznie ograniczyć, a najlepiej całkowicie wykluczyć z diety produkty wysokoprzetworzone, np. słodycze, fast food, dania instant, chipsy. Niewskazane jest też nadmierne spożywanie czerwonego mięsa.

Podsumowanie

Łojotokowe zapalenie skóry głowy jest przewlekłą chorobą zapalną, która wiąże się z nadmiernym złuszczaniem naskórka, rumienieniem i świądem. Choć przyczyny schorzenia są złożone i obejmują m.in. nadmierne wydzielanie łoju, obecność drożdżaków z rodzaju Malassezia i predyspozycje genetyczne, to odpowiednia pielęgnacja i świadome działania mogą znacząco złagodzić jego przebieg. Uzupełnieniem pielęgnacji mogą być naturalne metody, takie jak ziołowe płukanki czy masaże z użyciem olejków eterycznych. Choć domowe sposoby nie zastąpią leczenia dermatologicznego, mogą skutecznie wspomagać walkę z objawami i zapobiegać nawrotom zmian.

FAQ

Bibliografia

1. Baran E, Szepietowski J, Maleszka R i in.: Łojotokowe zapalenie skóry i łupież: konsensus postępowania terapeutycznego. Wytyczne rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Dermatologiczne. Dermatol Klin, 8: 229-234, 2006
2. Woźniak M, Nowicki R: Rola grzybów Malassezia spp. w etiopatogenezie chorób skóry, Mikologia Lekarska, 2007
3. Bednarek M, Musiał C: Najczęstsze problemy pacjenta trychologicznego – choroby skóry głowy, „Kosmetologia Estetyczna” 2019, nr 8, s. 393–396
4. Kostecka M., Kostecka J, Wpływ diety na wygląd skóry, Kosmetologia Estetyczna 4/2013 vol. 2, s. 263-266

O autorze

Iga Sztukowska - Kosmetolog

Absolwentka Kosmetologii na AWFiS w Gdańsku, Specjalizuje się w pielęgnacji skóry problematycznej oraz tworzeniu receptur dermokosmetyków opartych na składnikach aktywnych o udokumentowanym działaniu. Jej pasją jest wspieranie osób zmagających się z problemami skórnymi – tak, aby mogły cieszyć się zdrową skórą i większą pewnością siebie. W pracy łączy wiedzę z zakresu kosmetologii i technologii produkcji kosmetyków, tworząc skuteczne i świadome rozwiązania pielęgnacyjne. Stale poszerza swoją wiedzę, aby nadążać za najnowszymi trendami i badaniami w dziedzinie dermatologii i kosmetologii.