Łojotokowe zapalenie skóry

Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS, wyprysk łojotokowy) to przewlekle i nawracające schorzenie skóry, które dotyka osób w każdym wieku. Jego objawy są bardzo uciążliwe dla chorych. Powoduje bowiem łuszczenie i zaczerwienienie skóry w widocznych miejscach oraz swędzenie. Chorzy doświadczają zatem zarówno psychicznego, jak i fizycznego dyskomfortu, co może pogarszać ich samopoczucie i utrudniać codzienne funkcjonowanie. 

Czym jest łojotokowe zapalenie skóry?

Łojotokowe zapalenie skóry jest zapalną chorobą skóry, która charakteryzuje się powstawaniem rumieniowo-złuszczających zmian. Zmiany te lokalizują się w miejscach, w których występuje najwięcej gruczołów łojowych:

• na owłosionej skórze głowy,
• twarzy (zwłaszcza w rejonie brwi i w fałdach nosowo-wargowych),
• plecach i klatce piersiowej,
• mogą zająć również okolice za uszami oraz fałdy skórne i pachwiny.

Schorzenie ma charakter przewlekły i w jego przebiegu obserwuje się okresy nasilenia objawów oraz remisji.

Ze względu na podobieństwo symptomów, łojotokowe zapalenie skóry bywa mylone z innymi powszechnymi chorobami dermatologicznymi, na przykład z łuszczycą, trądzikiem lub atopowym zapaleniem skóry (AZS). Niemniej istnieją pewne cechy, które pozwalają odróżnić wspomniane schorzenia od siebie, mianowicie:

• lokalizacja zmian: dla ŁZS i trądziku typowe są zmiany skórne w okolicach bogatych w gruczoły łojowe, natomiast w łuszczycy zmiany umiejscawiają się m.in. na kolanach i łokciach, w okolicy krzyżowej, a w AZS w zgięciach stawowych, na dłoniach i stopach,
• obecność łojotoku: tłusta skóra występuje w ŁZS i w trądziku, natomiast w łuszczycy i AZS skóra jest przesuszona, czasami skrajnie,
• wygląd i charakter zmian: dla ŁZS charakterystyczne są żółte i tłuste łuski oraz plamy rumieniowe. W trądziku powstają zaskórniki, grudki, krosty i torbiele. Łuszczyca objawia się czerwonymi grudkami z nawarstwioną srebrzystobiałą łuską, która jest sucha. W AZS występuje zaczerwienienie i suchość skóry, a z uwagi na drapanie zmian, są wyraźne przeczosy i nadżerki, czasem też sączące się rany,
• nasilenie świądu: w AZS jest najsilniejszy, w łuszczycy i ŁZS umiarkowany, a w trądziku nie występuje,
• wiek pojawienia się objawów: ŁZS i łuszczyca mogą atakować osoby w każdym wieku, ale najczęściej diagnozowane są u młodych dorosłych. Trądzik z reguły rozwija się w okresie dojrzewania, zaś AZS w większości przypadków ujawnia się już we wczesnym dzieciństwie.

Jak wygląda łojotokowe zapalenie skóry? Zdjęcia

Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) u niemowląt

Jak już zaznaczyliśmy, łojotokowe zapalenie skóry może wystąpić w każdym wieku – także u niemowląt. Dziecięca postać ŁZS nazywana jest potocznie ciemieniuchą. Zwykle pojawia się już w pierwszym miesiącu życia dziecka. Manifestuje się powstawaniem tłustych, żółtych strupów na skórze głowy. Czasami rozszerza się na twarz, kończyny i tułów, powodując czerwone grudki i łuszczenie. Większość przypadków ciemieniuchy jest jednak łagodna i ogranicza się tylko do skalpu. W ciągu kilku miesięcy zazwyczaj ustępuje samoistnie. 

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyny łojotokowego zapalenia skóry nie zostały do końca poznane. Wyróżnia się kilka głównych czynników, które sprzyjają rozwojowi schorzenia. 

Objawy łojotokowego zapalenia skóry

Łojotokowe zapalenie skóry może przybierać różne formy w zależności od umiejscowienia zmian, stopnia nasilenia symptomów, a także wieku pacjenta. 

Zazwyczaj choroba zaczyna się od czerwonych wykwitów na skórze głowy lub w innych miejscach, w których jest dużo gruczołów łojowych. W obrębie wykwitów skóra łuszczy się, co początkowo może przypominać łupież. Często towarzyszy temu swędzenie. Skóra wydziela też dużo łoju, który łączy się z martwymi komórkami naskórka. Tworzą się tłuste łuski, które przylegają do skóry. Nierzadko zmieniona chorobowo skóra staje się wrażliwa na dotyk, piekąca i skłonna do podrażnień. W przypadku gdy zajęta jest skóra głowy, dodatkowo może wystąpić wypadanie włosów.

Podczas zaostrzenia łojotokowego zapalenia skóry powyższe objawy są bardzo wyraźne i bez wdrożenia odpowiednich działań będą postępować. W fazie remisji ulegają natomiast znacznemu złagodzeniu, nawet do całkowitego ustąpienia. Nie oznacza to jednak całkowitego wyleczenia – łojotokowe zapalenie skóry jest chorobą nawracającą. 

Można dostrzec też znaczne różnice między tym, jak choroba wygląda u dzieci, a jak u dorosłych. U niemowląt łojotokowe zapalenie skóry, czyli ciemieniucha, ma bardzo łagodny przebieg. Dziecko nie odczuwa swędzenia ani innego dyskomfortu. W większości przypadków objawy wycofują się z czasem samoistnie do 1. roku życia, już nie wracając. 

Z kolei u dorosłych łojotokowe zapalenie skóry przybiera bardziej uciążliwą postać. Występują wyraźne zmiany rumieniowe z tłustymi łuskami na ich powierzchni. Obecny jest świąd. W niektórych przypadkach obserwuje się przerzedzenie włosów. U pacjentów w podeszłym wieku może dochodzić do uogólnionego stanu zapalnego skóry. Objawy choroby są zatem nieprzyjemne, krępujące i zdecydowanie wymagają leczenia. Ponadto ŁZS u dorosłych jest schorzeniem przewlekłym, które ma tendencję do nawrotów.

Diagnostyka choroby

Ponieważ są choroby, z którymi łatwo pomylić ŁZS, diagnozę powinien postawić dermatolog. 

Jeśli symptomy są typowe, nie ma potrzeby wykonywania żadnych badań. Lekarz stawia diagnozę w oparciu o wygląd zmian skórnych i wywiad z pacjentem.

W przypadku zmian budzących wątpliwości diagnostyka jest bardziej skomplikowana. Do rozstrzygnięcia, z jaką chorobą mamy do czynienia, konieczne może być przeprowadzenie biopsji. Polega ona na pobraniu niewielkiego wycinka zmienionej chorobowo skóry, a następnie przeanalizowaniu go pod mikroskopem. 

Co powinno nas skłonić do wizyty u lekarza? Problemy ze skórą, takie jak rumieniowe plamy, łuszczenie i swędzenie – zwłaszcza gdy utrzymują się długo, nawracają lub się pogarszają. Powinniśmy skonsultować się ze specjalistą również wtedy, gdyby wdrożone leczenie nie przyniosło poprawy.

Leczenie i pielęgnacja skóry z ŁZS

Leczenie łojotokowego zapalenia skóry dobierane jest odpowiednio do stopnia nasilenia objawów, ich umiejscowienia oraz do wieku pacjenta. 

Łojotokowe zapalenie skóry twarzy oraz skóry gładkiej leczone są za pomocą leków przeciwgrzybiczych (pochodnych imidazolowych) oraz leków przeciwzapalnych (glikokortykosteroidów lub inhibitorów kalcyneuryny). Najczęściej są to leki do stosowania miejscowego. Tylko w ciężkich przypadkach w terapii łojotokowego zapalenia skóry wykorzystuje się leki doustne o działaniu przeciwgrzybiczym. 

Nieco inaczej wygląda leczenie łojotokowego zapalenia skóry głowy – o tym osobny akapit.

Wskazane może być też leczenie głębszych przyczyn łojotokowego zapalenia skóry, takich jak zaburzenia hormonalne czy choroby neurologiczne, które mogą prowadzić do zwiększonego wydzielania łoju.

Nieodłącznym uzupełnieniem leczenia ŁZS jest właściwa pielęgnacja skóry. Codzienne delikatne oczyszczanie usuwa ze skóry nadmiar sebum, martwego naskórka oraz drobnoustrojów odpowiedzialnych za stany zapalne. Lekkie nawilżanie skóry pomaga barierze lipidowej skóry się zregenerować i przywrócić gruczołom łojowym równowagę.

Ogromne znaczenie ma wybór odpowiednich kosmetyków. Podrażnienia skóry mogą nasilać objawy ŁZS, dlatego należy unikać produktów z drażniącymi składnikami – np. alkoholem, substancjami zapachowymi czy silnymi konserwantami. Poleca się wybierać dermokosmetyki przeznaczone do skóry wrażliwej, najlepiej o beztłuszczowych formułach.

W ramach wsparcia leczenia dobrze jest zadbać o zdrowe odżywianie. Wśród przyczyn ŁZS upatruje się niedoborów cynku, witamin z grupy B oraz kwasów omega-3. Składniki te są niezbędne do prawidłowej regeneracji skóry, działają przeciwzapalnie i normalizują pracę gruczołów łojowych. Ich niewystarczająca podaż w diecie może skutkować łojotokiem, skłonnością do stanów zapalnych i łuszczeniem się skóry.
– Więcej o diecie wspomagającej walkę z ŁZS dowiesz się w dalszej części artykułu.

Leczenie łojotokowego zapalenia skóry głowy

Podstawą leczenia tej choroby skóry głowy jest stosowanie szamponów przeciwgrzybiczych. W łagodniejszych przypadkach mogą to być preparaty dostępne bez recepty, ze składnikami takimi, jak ketokonazol, siarczek selenu czy pirokton olaminy. Przy zaawansowanych objawach lekarz może przepisać szampon z silniejszymi składnikami, np. glikokortykosteroidami. Należy go stosować zgodnie z zaleceniami specjalisty.

Warto zwrócić uwagę na to, aby szampon przeciwłupieżowy nie zawierał agresywnych detergentów. Mogą one podrażnić wrażliwą skórę głowy i za mocno ją odtłuścić, co wtórnie pogorszy łojotok. 

Kuracja szamponami leczniczymi trwa zwykle kilka tygodni. Po jej zakończeniu nadal co pewien czas zaleca się umyć głowę szamponem przeciwgrzybiczym, aby zapobiegać nawrotom.

W trudniejszych przypadkach łojotokowe zapalenie skóry głowy leczy się za pomocą leków doustnych. 

U niemowląt łojotokowe zapalenie skóry głowy można opanować przez zmianę pielęgnacji. Powinno się odstawić wszelkie produkty natłuszczające. Jedynie przed myciem główki malucha warto nasmarować ją oliwką, co pozwoli zmiękczyć łuski. Po około 2 godzinach należy wyczesać włoski szczotką z miękkim włosiem i zastosować łagodny szampon. Powtarzając taki zabieg co kilka dni, z czasem rumień i żółte strupy ustąpią. Jeśli maluch ma zmiany również na skórze gładkiej, stosuje się miejscowe preparaty osuszające, np. z tlenkiem cynku. 

Pielęgnacja odgrywa też bardzo ważną rolę wspomagającą leczenie łojotokowego zapalenia skóry głowy u dorosłych. Regularne mycie głowy łagodnymi szamponami, delikatne złuszczanie i lekkie nawilżanie pomaga skalpowi przywrócić równowagę i poprawia jego kondycję.

Poznaj Seborh – naturalne wsparcie w walce z ŁZS

Seborh od Verdelove to specjalistyczny zestaw dermokosmetyków na łojotokowe zapalenie skóry głowy. Obejmuje szampon, emulsję oraz płyn, które w trzech krokach pielęgnują problematyczny skalp:

• szampon Seborh łagodnie, ale dokładnie oczyszcza, nie powodując wysuszenia skóry. Ma w sobie składniki, które łagodzą przetłuszczanie, uczucie swędzenia i nadmierne złuszczanie naskórka. Pirokton olaminy działa przeciwgrzybiczo i przeciwzapalnie, biolin nawilża i wspiera równowagę mikroflory skóry a mleczko pszczele zmniejsza łojotok,
• emulsja Seborh zapewnia skórze ukojenie, zmniejszając świąd i zaczerwienienia. Wspomaga procesy regeneracji naskórka i delikatnie nawilża. Zawiera mocznik nawilżający skórę głowy i zmiękczający naskórek, siarkę o właściwościach przeciwgrzybiczych i olej konopny łagodzący stany zapalne,
• płyn Seborh delikatnie złuszcza naskórek, nie wysuszając skóry głowy. Zawiera kompozycję łagodnych kwasów (glikolowy, migdałowy, jabłkowy) o działaniu złuszczającym. A także ziołowe ekstrakty (m.in. z nagietka i rozmarynu), które regulują wydzielanie łoju.

Dermokosmetyki Seborh od Verdelove pomagają likwidować tłuste łuski. Zmniejszają też problem zaczerwienienia i swędzenia skalpu. Efektywnie przywracają skórze głowy zdrowy wygląd i komfort. Co ważne, są bezpieczne dla wrażliwej skóry. Mają delikatne składy, oparte na składnikach aktywnych, dzięki czemu idealnie nadają się do regularnego stosowania.

Profilaktyka łojotokowego zapalenia skóry (ŁZS)

Ponieważ łojotokowe zapalenie skóry to choroba przewlekła, samo leczenie zaostrzeń nie wystarczy, by cieszyć się długotrwałą poprawą. Aby zwiększyć kontrolę nad objawami schorzenia, warto pomyśleć o regularnej profilaktyce.

Co pomoże zmniejszyć ryzyko nawrotów? Unikanie czynników zaostrzających, wśród których można wymienić: stres, niewłaściwą dietę, nieprawidłową pielęgnację. Duże znaczenie ma zatem prowadzenie zdrowego stylu życia: stosowanie metod pomagających lepiej sobie radzić ze stresem oraz dbanie o odpowiednią ilość snu. 

Oprócz tego warto używać delikatnych dermokosmetyków do pielęgnacji – najlepiej przeznaczonych na łojotokowe zapalenie. Regularnie stosowane, pomagają w utrzymaniu równowagi skóry głowy. Usuwając nadmiar sebum i martwego naskórka, a także przez zawarte w nich składniki przeciwgrzybicze, pozwalają ograniczyć namnażanie się drożdżaków Malassezia oraz tworzenie się tłustych łusek. Tym samym poprawiają stan skóry.

Niezwykle ważne jest też właściwe odżywianie – pomocne wskazówki dietetyczne znajdziesz poniżej.

Dieta na łojotokowe zapalenie skóry

Dlaczego dieta jest tak istotna przy łojotokowym zapaleniu skóry? Okazuje się, że spożywanie określonych produktów i unikanie żywności przetworzonej może pomóc złagodzić przewlekły stan zapalny oraz ustabilizować produkcję sebum. Ponadto dostarczając organizmowi niezbędnych składników odżywczych, zwiększa się jego zdolność do obrony przed patogenami. Prawidłowa dieta może więc wpływać pozytywnie na przebieg łojotokowego zapalenia skóry. Osobom cierpiącym na to schorzenie rekomenduje się:

• spożywanie świeżych warzyw i owoców w ilościach co najmniej 400 g dziennie. Są one źródłem cennych witamin, minerałów, antyoksydantów i błonnika, związków mających ogromne znaczenie dla zdrowia skóry i redukcji stanu zapalnego,
• codzienne sięganie po produkty bogate w cynk i witaminy z grupy B, które są ważne dla regeneracji skóry. Przykładami takich produktów są: pestki dyni, kasza gryczana, ryby, orzechy, rośliny strączkowe,
• dbanie o odpowiednią podaż kwasów tłuszczowych omega-3 w diecie, ponieważ działają one przeciwzapalnie i wzmacniają barierę skórną. Ich źródłem są tłuste ryby morskie (np. makrela), orzechy włoskie, olej lniany,
• ograniczenie spożywania produktów nasilających produkcję łoju – słodyczy, smażonych i pikantnych potraw, serów pleśniowych, produktów typu instant. Z napojów warto unikać alkoholu, słodzonych napojów oraz produktów zawierających dużą ilość kofeiny,
• zmniejszenie spożycia czerwonego mięsa – jest bogate w tłuszcze nasycone, przez co może nasilać stan zapalny. Warto więc ograniczyć się do spożywania 1-2 porcji tygodniowo. 

Podsumowanie

Łojotokowe zapalenie skóry jest przypadłością nieuleczalną. Można jednak poprawić wygląd skóry i odzyskać komfort życia. Podstawą jest leczenie miejscowe oraz stosowanie odpowiednich produktów do pielęgnacji – np. Seborh od Verdelove. Dermokosmetyki te zostały opracowane specjalnie z myślą o łojotokowym zapaleniu skóry głowy i bazują na naturalnych składnikach aktywnych.

FAQ

Bibliografia

1. Bednarek M, Musiał C: Najczęstsze problemy pacjenta trychologicznego – choroby skóry głowy, „Kosmetologia Estetyczna” 2019, nr 8, s. 393–396
2. Buczek A, Wcisło Dziadecka D i in.: Co nowego w etiopatogenezie i leczeniu łojotokowego zapalenia skóry. Post N Med, 49-54, 2018
3. Brzezińska-Wcisło L, Wcisło-Dziadecka D, Lis-Święty A, Trzmiel D: Łupież i łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy- patogeneza, obraz kliniczny oraz aspekty terapeutyczne. Post Dermatol Alergol, 2: 59-64, 2007
4. Kostecka M., Kostecka J, Wpływ diety na wygląd skóry, Kosmetologia Estetyczna 4/2013 vol. 2, s. 263-266

O autorze

Iga Sztukowska - Kosmetolog

Absolwentka Kosmetologii na AWFiS w Gdańsku, Specjalizuje się w pielęgnacji skóry problematycznej oraz tworzeniu receptur dermokosmetyków opartych na składnikach aktywnych o udokumentowanym działaniu. Jej pasją jest wspieranie osób zmagających się z problemami skórnymi – tak, aby mogły cieszyć się zdrową skórą i większą pewnością siebie. W pracy łączy wiedzę z zakresu kosmetologii i technologii produkcji kosmetyków, tworząc skuteczne i świadome rozwiązania pielęgnacyjne. Stale poszerza swoją wiedzę, aby nadążać za najnowszymi trendami i badaniami w dziedzinie dermatologii i kosmetologii.